Het huis n°. 83

Gaat men van de Waalsche Kerk naar dit huis dan krijgt men eerst aan zijne rechterhand de Beurdsche straat, welke zoo genaamd is, omdat die loopt ter plaatse, oudtijds

De Beurdsche straat, waarin een gasthuis stond, dat Agnes van den Broeck in 1496 voor negen oude vrouwen stichtte 1) en waaraan de Fransche Prefect door zijn decreet van 28 December 1811 ook wel een einde zal hebben gemaakt, eindigde oudtijds niet aan den stadswal, zooals nog het geval was toen den Bosch als vesting werd opgeheven, maar splitste zich nabij gezegde kapel in twee takken, waarvan de een N.-waarts en de ander Z.-waarts liep; laatstbedoelde tak liep door de in Dl. I blz. 29 vermelde Molensteegpoort of Molenpoort 2) naar buiten; aldaar stond in 1505 blijkens Reg. n°. 99 f 272 vso het molenhuys 3), en tusschen dat huis en den stadsmuur aan den weg, genaamd de Molenstraat, twee huizen; die straat zal alzoo het verlengde geweest zijn van de binnen de stadsmuren geloopen hebbende Molensteeg.

Volgens J. van Oudenhoven t.a.p. blz. 203 werd in 1542 door den Hove een mandement uitgevaardigd, dat men alle de huysen, staende aen de stadtsmueren soude afbreecken ende wierden daer op wel 200 huysen afgebroocken, alsmede het Gasthuys niet verre van S. Barbaren capelle van Heer Adam

Aan den O. hoek der Beurdsche- en Ververstraat staat het huis, genaamd het Zevengester, waarin blijkens Prosper Cuypers t.a.p. blz. 380, 460 en 471 in 1566 woonde een zekere Lauw (zijn eigenlijke naam was Laureyns int Sevengestarst), die tot de Bossche beeldstormers behoorde, doch niet tot de kwaadsten hunner, want toen door hen in gezegd jaar het Predikheerenklooster van den Bosch geplunderd werd, voldeed hij aan het verzoek van deszelfs procurator om zijne makkers er uit te doen gaan, door in het Pand van dat gebouw: „brand, brand” te roepen, wat het gewenschte gevolg had; desniettemin werd hij krachtens vonnis van 1568 wegens deelneming aan de beeldstormerij gecondemneert ende geexecuteert metter coorden na ongeveer een jaar lang in voorarrest te hebben gezeten! 4)

Naast dit huis staat O.-waarts het huis, genaamd de Koning van Engeland; Cornelia van Gulick, dochter van Willem 5) en Johanna van Ravesteyn, verkocht het 22 April 1705 (Reg. n°. 485 f. 85) als erfgename harer ouders aan Helena de Wijs weduwe van Jan Scheffers; de kinderen dezer echtelieden, genaamd 6): Maria weduwe van Dor. Petrus van der Burght; Petrus, boekdrukker te den Bosch; Angelina, echtgenoote van Cornelis Vervorst, en Johanna Maria, echtgenoote

Naast dit huis staat in dezelfde richting het huis, thans genummerd Verwerstraat 83.

Mr. Symon, rector der scholen te den Bosch 7), zoon van Jan van den Coudenborch, die dit huis gekocht had van Gerard Balyart, die het kocht van Bartram Janszn, welke dat huis, hetwelk toen gezegd werd te zijn van Gijselbert Vullinck en diens zonen Gijselbert en Jan, bij gerechtelijke uitwinning verkregen had, verkocht, toen hij weduwnaar was geworden van Leonia, dochter van Arnd Leonius, hetzelve 3 Februari 1522 (Reg. n°. 123 f. 83) 8), - als wanneer het gezegd werd te staan tusschen het huis van mr. Gerard Selle van Herenthals, rector der scholen te den Bosch, ex uno en dat van Willem van Heyst ex alio, en zich achterwaarts met eene brug over de Dieze uit te strekken tot aan de Beurdsche straat, - aan Reyner, zoon van Jan Daemszn; de uitvoerder van het testament van dezen laatste en diens vrouw Heylwig Knoden Jacobsdr. verkocht het 7 Juli 1536 (Reg. n°. 149 f. 233) weder aan mr. Jan, zoon van Petrus Reyners, die van zijne vrouw Elisabeth N. een zoon Hubert naliet, wiens voogden het 7 Februari 1541 (Reg. n°. 161 f. 107) verkochten aan Wouter, zoon van den medicinae doctor mr. Raso Raessenszn. Laatstgenoemde kooper had twee kinderen: Jan en Eeffe, de echtgenoote van Jan, den zoon van Jan, den zoon van Jacob Gieliszn; zij verkochten 31 Januari 1585 (Reg. n°. 240 f. 100) dit huis, dat nu gezegd werd te zijn: huis en erf, strekkende achterwaarts tot aan de Dieze met eene steenen brug tot aan eene plaats en achterhuis, die zich uitstrekken tot aan de Beurdsche straat en ook tot dat huis

Blijkens die akte bezat Engelken 11), dochter van Dierck Bruessen, dit huis na laatstgenoemde koopers, en werd het door hare nicht Anna van Vladeracken van haar geërfd. Deze was volgens diezelfde akte dochter van mr. Christoffel van Vladeracken, rector der Latijnsche school te den Bosch en Christina, de dochter van mr. Aert Bellaerts.

In eene Bossche Schepenakte van 1577 (Reg. no. 237 f. 412 vso) wordt genoemde mr. Christoffel van Vladeracken gezegd te zijn filius naturalis quondam Domini Gerardi de Vladeracken, domini de Geffen et Nulant.

Deze Christoffel van Vladeracken, die verscheidene werken uitgaf en in de St. Janskerk van den Bosch begraven werd onder eene grafzerk, waarop van hem in het Latijn vermeld staat: „Ik onderwees zoolang ik leefde, processen heb ik meer gehaat dan honden en slangen; geef mij, Christus!, uwen vrede” 12), had van zijne gezegde vrouw, behalve voornoemde Anna, die ongehuwd stierf, deze kinderen 13):

a. Arnd van Vladeracken, schout van Maasland, die in 1586 huwde Geertrui van Voorn, gelegitimeerde dochter van mr. Jan van Voorn Splinterszn, welke hem 8 kinderen schonk 14), onder wie: Anna, begijn in het Groot Begijnhof te den Bosch; Maria, echtgenoote van Henrick de Crom; Christina, huisvrouw van Willem van Zuylen, afkomstig uit Anholt, wien zij schonk een zoon Arnout van Zuylen, die 24 November 1649 te den Bosch huwde met Catharina van Outvorst Rogiersdochter (uit Middelrode afkomstig), uit welk huwelijk geboren werd Reinier van Zuylen, in 1680 broodbakker te den Bosch; Splinter, welke huwde Maria van Wijck Jacobsdochter (die hem een zoon Aerd van Vladeracken schonk) en Jan van Vladeracken, secretaris en vorster van Rosmalen en Nuland.

b. Mr. Johan van Vladeracken, bijgenaamd Florager of Floragus, overleden te den Bosch in 1616; hij was schrijver van eenige werken en gehuwd met Tanneken, dochter van Antony van der Meer, in 1616 reeds overleden.

c. Petrus van Vladeracken, pastoor van Oirschot, overleden in 1618, was ook schrijver van verscheidene werken.

d. Ysabella van Vladeracken, echtgenoote van Goeswijn van der Burght Eymbertszn.

Bij den verkoop van het hierbedoeld huis door Anna van Vladeracken werd daarvan kooper mr. Johan Pelgrom de Bye, oud-schepen van den Bosch. Gerard van Vladeracken, die zich noemde kapelaan der Compagnie van den Heer van Eyst,

Genoemde kooper stamde af van Hendrik de Bye, die den naam van Pelgrom bij den zijne kreeg, omdat hij eene bedevaart naar Jerusalem had gemaakt; hij was president-schepen van den Bosch en had van zijne vrouw Margaretha van Bylandt Oliviersdochter een zoon Dirk Pelgrom de Bye, overleden 23 April 1484 en begraven in de St. Janskerk te den Bosch, welke van zijne vrouw Elisabeth Coenen, dochter van Herman Ketelaer genaamd Coenen en Yken Moyns, deze kinderen had:

a. mr. Henrick, die volgt sub I;

b. mr. Herman, overleden 10 Mei 1540 en begraven in de St. Janskerk te den Bosch, huwde Christina, dochter van Gerrit Jacobszn van Dort, die hem o.a. schonk een zoon Symon Pelgrom de Bye, die prior was van het klooster Baseldonk te den Bosch en als kronijkschrijver meer bekend is onder den naam van Simon Pelgromius;

c. Margriet, huwde met Jan Monicx, zoon van mr. Jan Junior en ?

d. Catharina, kanonikes in het klooster Bethanië aan de Windmolenbergstraat te den Bosch, overleden 1559; zij werd in dat klooster voor het hoogaltaar begraven onder eene grafzerk, waarop deze kwartieren uitgehouwen staan:

Deze grafzerk ligt thans achter het huis, dat Oude Diezewaarts naast het hierbedoelde staat.

Laurens Pelgrom de Bye, raad van den Bosch 16), overleden den 3 October 1562, huwde met 1°. Geertruid, dochter van Paulus Wynants van Resant en Elisabeth Cuypers; 2°. Judith van Veen, dochter van Jan Robbrechtszn en Marie van Amerungen 17). Van zijne eerste vrouw had hij o.a. een zoon:

mr. Peter Pelgrom de Bye, raad van den Bosch; deze huwde Anna, dochter van den olieslager Jacob Janssen Ketelaers en Hadewich, de dochter van Jacob Corneliszn. Zij schonk hem deze kinderen:

a. Laurens;

b. Jacobus, huwde Anna Momboirs, dochter van Arnt en Josina Pannarts;

c. Elias;

d. Paulus, huwde met N.N., van wie hij had: 1°. Isaac; 2°. Petronella; 3°. Anna; 4°. Elisabeth, die huwde met Pons Peterszn van Santen; 5°. Hesther die huwde met Gerard van Woestenbergh, woonachtig te Breda;

e. mr. Johan Pelgrom de Bye, de kooper van het hier bedoeld huis; hij huwde met Maria, dochter van Henrick Boudewijns van Nertingen en Elisabeth, de dochter van Henrick Wouterszoon van Ravensteyn; zij schonk hem deze kinderen:

a. Herman Pelgrom de Bye, die volgt sub II.

b. Rombout Pelgrom de Bye, die stierf 28 November 1719;

c. Isabella Maria Pelgrom de Bye, die huwde met Jor. Maximiliaan van den Driessche.

II. Herman Pelgrom de Bye, zooeven sub a genoemd,